Mestgeur maken

Benodigdheden:

• Kamerplantenmest
• Soda of gootsteenontstopper
• Theelepel
• Wasknijper
• (Salmiak)snoep  

Met een flinke scheut (kunst)mest gaan de meeste planten een stuk harder groeien. Dit komt door de mineralen die in de voedingsrijke mest zitten. PoKoN is een bekende kunstmest voor kamerplanten. In de naam van dit product zitten de voorletters van de belangrijkste meststoffen verscholen. De P staat voor fosfor, K voor kalium en N voor stikstof. Voor een evenwichtige groei heeft een plant al deze meststoffen nodig.

Nu zweven deze atomen niet los rond in de mest, maar ze komen voor als zout. Zo komt het fosfor onder andere voor als kalium- en ammoniumfosfaat, het kalium als kaliumnitraat en stikstof vind je als ammoniumnitraat (NH₄NO₃) en als ureum in de pot en fles.

Op het etiket staan echter niet de zouten vermeld, maar de grondstoffen waaruit deze worden gemaakt; dat maakt het gemakkelijker om de percentages aan te geven. Zo staat op de fles  kaliumoxide (K₂O) en fosforzuuranhydride (P₂O₅). In oplossing reageren deze zouten met elkaar en vormen ze een oplossing van kaliumfosfaat (K₃PO₄).

Energie

Alle meststoffen spelen een eigen rol voor een gezond en groeizaam plantenleven. Planten gebruiken fosfor vooral voor de energiedragers ATP en ADP (de ‘batterijen’ van de cel). Ook vind je het element fosfor terug in het erfelijk materiaal van de plant. Dat zijn onderdelen van de chromosomen en stoffen die voor de eiwitsynthese nodig zijn.

Stikstof vind je terug in aminozuren en in eiwitten. In erwten en bonen en andere peulvruchten vind je veel eiwitten. Als je eiwitten eet, maakt je lichaam spieren uit de aminozuren. Kaliumzouten zijn nodig voor de stofwisseling en voor verplaatsing van voedingsstoffen door de vezels van de plant. Ook regelt kalium de waterhuishouding in de plant. Bij genoeg kalium worden planten minder gevoelig voor droogte. Verder activeert kalium enzymen die de vorming van suikers en zetmeel (koolhydraten) regelen.

Explore

Met een eenvoudige proef kun je ammoniakgas uit plantenmest tevoorschijn halen. In het keukenkastje kun je de basen soda en gootsteenontstopper vinden. Pas op! Gootsteenontstopper is bijtend en je kunt er blaren van op je handen krijgen. Advies: doe huishoudhandschoenen aan. 

1. Zet de wasknijper op je neus

2. Doe in een kopje een theelepel plantenmest (PoKoN) en een theelepel soda of gootsteenontstopper. Doe er vervolgens een scheutje water bij. Je kunt ook een theelepel soda of gootsteenontstopper bij een scheutje vloeibare plantenmest doen.

3. Voorzichtig roeren of schudden.

4. Haal de wasknijper van je neus en ruik voo­rzichtig. Goed ventileren en niet stevig inhaleren. Spoel de stoffen met veel water in de gootsteen weg.

 Beter bekeken

Het gaat goed stinken als je deze proef uitvoert. Dat komt doordat er ammoniakgas vrijkomt. In principe kun je met elke basische stof het ammoniakgas vrijmaken uit de plantenmest. Bij de reactie tussen het ammoniumzout (NH₄⁺) en de base, onttrekt de base een H⁺ aan het zout, waardoor er ammoniakgas (NH₃) overblijft. In de volgende reactievergelijking staat beschreven hoe de ammoniak vrijkomt:

• pokon met soda

2NH₄NO₃ (aq) + Na₂CO₃ (s) à 2NH₃ (g) + 2NaNO₃ (aq) + CO₂ (g) + H₂O (l) ammoniumnitraat + natriumcarbonaat à ammoniak + natriumnitraat + koolstofdioxide + water

• pokon met gootsteenontstopper

NH₄NO₃ (aq) + NaOH (s) à NH₃ (g) + H₂O (l) + NaNO₃ (aq)

ammoniumnitraat + natriumhydroxide à ammoniak + water + natriumnitraat

Hetzelfde experiment kun je ook uitvoeren met salmiaksnoep (NH₄Cl). Bij reactie met een base komt er ook ammoniakgas vrij:

• salmiak(snoep) met soda

NH₄Cl (aq) + Na₂CO₃ (s) à NH₃ (g) + NaCl (aq) + CO₂ (g) + H₂O (l) ammoniumchloride + natriumcarbonaat à ammoniak + natriumchloride + koolstofdioxide + water